สัตว์ป่าและระบบนิเวศ

          สิ่งมีชีวิตบนโลกดำรงชีวิตทั้งช่วงเวลากลางวันและกลางคืนตลอดหลายล้านปี มลภาวะทางแสงที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในช่วงไม่กี่สิบปีที่ผ่านมา ส่งผลโดยตรงต่อพฤติกรรมและการดำรงชีวิตของสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม สัตว์ปีก สัตว์น้ำหรือแม้แต่สิ่งมีชีวิตขนาดเล็ก เช่น แมลง และจุลินทรีย์ เกิดการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมซึ่งส่งผลกระทบต่อเนื่องไปยังสิ่งมีชีวิตอื่นในห่วงโซ่อาหาร และระบบนิเวศในระยะยาวอย่างไม่อาจหลีกเลี่ยงได้  โดยมีตัวอย่างที่เคยมีการศึกษา เพื่อให้เกิดความตระหนักและช่วยลดปัญหาดังกล่าวอย่างยั่งยืนดังต่อไปนี้

การนำทางของสัตว์

การนำทางของสัตว์

          การอพยพและการหาอาหารของนกบางชนิดนั้นอาศัยแสงจันทร์และแสงดาวเป็นเครื่องนำทาง แสงไฟจากตัวเมืองที่ส่องสว่างมากเกินไปในช่วงเวลากลางคืนส่งผลต่อนกบางชนิดที่อาศัยช่วงเวลาดังกล่าวในการอพยพ ในประเทศสหรัฐอเมริกา มีนกอพยพจำนวนมากบินเข้าหาแสงไฟของอาคาร ตึกรามบ้านช่อง ประภาคาร หรือแม้แต่เรือสินค้า ทำให้มีนกตายกว่าปีละ 100 – 1,000 ล้านตัวจากการบินชนกระจกหรือติดภายในตัวอาคาร และยังมีกรณีของนกอพยพที่ตามปกติแล้วต้องอพยพย้ายถิ่นฐานเข้าเขตอบอุ่นตามช่วงฤดูกาล แต่แสงไฟจากตัวเมืองทำให้นกหลงทิศทางจนหมดแรง และตายลง  (อ้างอิง)

ภาพนกอพยพบินชนอาคารเนื่องจากมลภาวะทางแสง [ เครดิต : Emilian Robert Vicol ]

ภาพแมลงปอกำลังวางไข่ในแม่น้ำ [ เครดิต : Szabolcs Molnar ]

          แมลงหลายชนิดวางไข่ตามแหล่งน้ำธรรมชาติ โดยดูจากแสงที่สะท้อนผิวน้ำ มลภาวะทางแสงทำให้แมลงสับสนระหว่างสถานที่วางไข่ตามแหล่งน้ำธรรมชาติกับบริเวณพื้นผิวมันวาวที่ไม่เหมาะสม เช่น ผิวถนน หรือแอ่งน้ำขัง ซึ่งส่งผลกระทบต่อจำนวนประชากรแมลงในระยะยาว

          เต่าทะเลก็เป็นสัตว์อีกกลุ่มที่ได้รับผลกระทบเรื่องการนำทาง เนื่องจากแม่เต่าจะขึ้นมาวางไข่บนหาดทรายในเวลากลางคืน และเมื่อลูกเต่าออกจากหลุมฟักไข่จะอาศัยแสงเรืองจากขอบฟ้าเพื่อหาทางลงทะเล แต่แสงไฟจากเมืองล่อให้มันหลงทิศและเดินเข้าหาความตายในเมือง เฉพาะในมลรัฐฟลอริดาแห่งเดียวก็พบลูกเต่าทะเลตายปีละหลายล้านตัวด้วยสาเหตุนี้

ภาพลูกเต่าทะเลกำลังเดินลงทะเลตามแสงเรืองของขอบฟ้า [ เครดิต : Mike Brice ]

การสื่อสารและการผสมพันธุ์ของสิ่งมีชีวิต

การสื่อสารและ

การผสมพันธุ์ของสิ่งมีชีวิต

           สัตว์มากมายอาศัยช่วงเวลากลางคืนเพื่อจับคู่ผสมพันธุ์ เช่น กบ เขียด อึ่งอ่าง คางคก เป็นต้น สัตว์เหล่านี้ต่างส่งเสียงระงมเพื่อหาคู่ บริเวณใดที่มีแสงรุกล้ำเข้าไปยังพื้นที่ในการผสมพันธุ์ หรือมีแสงส่องสว่างมากเกินความจำเป็น แสงเหล่านั้นจะส่งผลให้กบสับสน รู้สึกไม่ปลอดภัย จนอาจหยุดการจับคู่ผสมพันธุ์ ทำให้อัตราการผสมพันธุ์ต่ำลง

ภาพกบกำลังส่งเสียงระงมหาคู่ [ เครดิต : Wolfgang Vogt ]

ภาพถ่ายหิ่งหิ่งห้อยในวันหิ่งห้อยโลกที่ประเทศอเมริกาและแคนนาดา  [ เครดิต : Good News Network ]

           แมลงบางชนิดติดต่อสื่อสารกันด้วยแสงจากตัวของมันเอง ยกตัวอย่างเช่น “หิ่งห้อย” จะอาศัยความมืดเพื่อกระพริบแสงส่งสัญญาณหาคู่ และเตือนภัยอันตราย จากการศึกษาพบว่า มลภาวะทางแสงทำให้หิ่งห้อยกะพริบแสงลดลงกว่าร้อยละ  50-70  ส่งผลให้หิ่งห้อยต้องแสดงพฤติกรรมเกี้ยวพาราสีนานขึ้น ซึ่งหมายถึงโอกาสในการผสมพันธุ์ที่ลดลง

          แสงส่วนเกินเหล่านี้ไม่เพียงแต่จะมีผลต่อสัตว์หรือแมลง แต่ประชากรของแมลงที่ลดลงยังส่งผลสืบเนื่องไปถึงอัตราการขยายพันธุ์ของพืชหลายชนิดที่ลดลงด้วย โดยเฉพาะพืชที่ดอกบานในเวลากลางคืน อาศัยแมลงและผีเสื้อกลางคืนในการผสมเกสร

ภาพผึ้งหลังจากกินน้ำหวานจากดอกไม้ [ เครดิต : Eveline de Bruin ]

ความสัมพันธ์สัตว์ผู้ล่าและเหยื่อ

ความสัมพันธ์สัตว์ผู้ล่าและเหยื่อ

           มลภาวะทางแสงกระทบต่อความสัมพันธ์ของสัตว์ผู้ล่าและเหยื่อ สัตว์ที่ออกหากินตอนกลางคืนจะใช้เวลาตอนกลางวันเพื่อพักผ่อน แต่มลภาวะทางแสงทำลายสมดุลของสัตว์ผู้ล่าและเหยื่อด้วยการเปลี่ยนสภาพแวดล้อมให้มีความสว่างมากขึ้น ช่วยให้สัตว์ผู้ล่ามีโอกาสล่าเหยื่อได้ง่ายขึ้น ในขณะที่เหยื่อมีช่วงเวลาถูกล่ายาวนานขึ้น

          นอกจากนี้ แสงสว่างยังส่งผลต่อพฤติกรรมการหาอาหารของสัตว์หลายประเภท เช่น นก ค้างคาว กบ คางคกที่รวมตัวบริเวณแหล่งกำเนิดแสงเพื่อคอยกินแมลงที่บินวนเวียนบริเวณแสงไฟ

ภาพแมลงเม่าบินรอบแหล่งกำเนิดแสง [ เครดิต : Marcus Schneck ]

ภาพแพลงก์ตอนเรืองแสงในเวลากลางคืน [ เครดิต : Alvaro Bejarano ]

           แพลงก์ตอนสัตว์ในมหาสมุทรก็มีการตอบสนองต่อแสงไม่ต่างจากสิ่งมีชีวิตอื่น ธรรมชาติของแพลงก์ตอนสัตว์จะเคลื่อนที่ลงน้ำลึกในช่วงเวลากลางวัน และขึ้นมาบริเวณผิวน้ำช่วงกลางคืน งานวิจัยชี้ให้เห็นว่า จำนวนแพลงก์ตอนสัตว์ที่อพยพขึ้นมาบริเวณผิวน้ำสัมพันธ์กับความสว่างของดวงจันทร์ เช่น ช่วงดวงจันทร์เต็มดวงจะมีการอพยพขึ้นบริเวณผิวน้ำน้อยเพื่อหลีกหนีแสงสว่างจากดวงจันทร์ และมีจำนวนมากขึ้นช่วงดวงจันทร์มีความสว่างน้อย ๆ บริเวณชายฝั่งที่มีมลภาวะทางแสงจำนวนมากส่งผลกระทบต่อปริมาณแพลงก์ตอนสัตว์บริเวณผิวน้ำที่น้อยลงและกระทบต่อเนื่องถึงสัตว์น้ำที่ออกหากินแพลงก์ตอนเป็นอาหารในเวลากลางคืน

ห่วงโซ่อาหารในระบบนิเวศ

ห่วงโซ่อาหารในระบบนิเวศ

          ในระบบนิเวศประกอบด้วยผู้ผลิต ผู้บริโภค และผู้ย่อยสลายในจำนวนที่เหมาะสม ซึ่งมีความสัมพันธ์กันเป็นห่วงโซ่อาหาร ต่างพึ่งพากลไกการทำงานที่สมดุลของระบบนิเวศและทรัพยากรธรรมชาติเพื่อความอยู่รอด รวมถึงมนุษย์ ซึ่งอาศัยประโยชน์มากมายที่ระบบนิเวศสร้างขึ้น 

           จำนวนสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศมีการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมออย่างค่อยเป็นค่อยไป ทั้งจากการสิ้นอายุขัยของสิ่งมีชีวิต หรือจากความสัมพันธ์ของผู้ล่าและเหยื่อ จึงยังทำให้ห่วงโซ่อาหารมีความสมดุลอยู่ แต่การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นอย่างฉับพลัน อาจส่งผลต่อพฤติกรรมของสิ่งมีชีวิตในหลาย ๆ รูปแบบ และกระทบต่อสิ่งมีชีวิตอื่นต่อเนื่องเป็นลูกโซ่

          มลภาวะทางแสง เป็นปัจจัยหนึ่งที่สิ่งมีชีวิตได้รับผลกระทบอย่างชัดเจนและหลีกเลี่ยงได้ยาก จากตัวอย่างของผลกระทบที่กล่าวไปตอนต้น แสดงให้เห็นว่า มลภาวะทางแสงที่เพิ่มขึ้นส่งผลกระทบหลายรูปแบบต่อสัตว์ที่เป็นพื้นฐานของห่วงโซ่อาหาร เช่น แพลงก์ตอน แมลง นก และสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ มากกว่าสัตว์ผู้ล่าระดับบนของห่วงโซ่อาหาร แม้สัตว์ที่เป็นพื้นฐานของห่วงโซ่อาหารจะลดจำนวนลงก่อน แต่ท้ายที่สุดแล้วย่อมกระทบไปยังสิ่งมีชีวิตระดับอื่นอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ 

           แม้ปัจจุบันจะยังไม่มีงานวิจัยที่บ่งชี้แน่ชัดว่าเราได้สูญเสียสัตว์และพืชไปเป็นจำนวนเท่าใดแล้วจากผลกระทบของมลภาวะทางแสง แต่ตามหลักการทางนิเวศวิทยา การเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วจนเกินกว่าที่สิ่งมีชิวิตในระบบนิเวศจะปรับได้ทัน (ecological trap) อาจส่งผลให้จำนวนประชากรลดน้อยลงและเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ในที่สุด และแน่นอน มนุษย์ที่เป็นส่วนหนึ่งของระบบนิเวศก็อาจจะได้รับผลกระทบอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

เราใช้คุกกี้เพื่อพัฒนาประสิทธิภาพ และประสบการณ์ที่ดีในการใช้เว็บไซต์ของคุณ คุณสามารถศึกษารายละเอียดได้ที่ นโยบายความเป็นส่วนตัว และสามารถจัดการความเป็นส่วนตัวเองได้ของคุณได้เองโดยคลิกที่ ตั้งค่า

ตั้งค่าความเป็นส่วนตัว

คุณสามารถเลือกการตั้งค่าคุกกี้โดยเปิด/ปิด คุกกี้ในแต่ละประเภทได้ตามความต้องการ ยกเว้น คุกกี้ที่จำเป็น

ยอมรับทั้งหมด
จัดการความเป็นส่วนตัว
  • เปิดใช้งานตลอด

บันทึกการตั้งค่า